|
LIBRETTO DLA PUSTYNI
witajcie siostry na mojej pustyni narzeczone pustyni gorąco was wita poetka z chochlą którą miesza w piekielnym kotle Deir-Zoru * i wyłaniają się jasne wasze twarze z kłębów nieprzeniknionego dymu po kolei
pomóż mi muzo pustyni bez ciebie nie potrafię zrymować chrzęszczenia niedopasowanych kości a tu jeszcze te szmery wiatru wyćwiczonego w śpiewie gdzieś indziej słuchaj to ważne ta moja opowieść pochowana w ciszy większa niż Bóg sam tutaj marnuje się na piasku jak nasienie orła na skałach czekając na swój czas kwitnienia nasienie wszystkich doskonałych
czy tę moją opowieść dosłyszysz ty – beztrosko wtulony w swoją ukochaną bez szukania współbrzmień powtarzają się moje wersy w tę i we w tę wiatr jest moim nauczycielem moim bólem a takie siły lubią powtarzanie słuchaj – tak – musisz albowiem jestem dla Deir-Zor ostatnią panną młodą mój woal to burza piaskowa Biegnę ciągnąc za sobą pustynię niczym tren sukni ślubnej
jestem tą która była o włos od śmierci z bezwładnymi kolanami w piaskach której dziewictwo zakończył jatagan zjawą z okrwawionym welonem z waszych sennych koszmarów
na dziewiczej pustyni niech już żadna inna nie będzie zaślubiona – poza mną
ja jestem ostatnią panną młodą Deir-Zor dziewicą przebitą jataganem z żuchwą niewypowiedzianie wymowną z kolanami wbitymi w piasek ale nie zawsze taka byłam przedtem byłam syreną ze zgrabnym ogonem w Armenii sięgającej od morza do morza do samego złowrogiego świtu kiedy spadły ze mnie łuski i znalazłam się w wypalonym piekle pustyni w grubych pończochach wypędzonej
jestem dziewicą – nałożnicą – niewolnicą pustyni stręczycielki widziadłem i poetką której ciała nie kąpano w wodzie nie namaszczano słońcem ani wonnym olejkiem z egzotycznych roślin doprawdy błogosławione panny dorastające dziewczyny lilie wodne które rytmicznie jak w tańcu ramię w ramię wskoczyły do Eufratu z garściami kwiatów na spódniczkach w kropelkach lśniącej piany śmiechu instynktownie kołysząc w słońcu różanymi biodrami wypełniając piersi obficie kremowym blaskiem świtu i płyną potem po prostu już nieruchomieją z nieprzeniknionym wzrokiem – niczym w subtelnie rozwodnionej akwareli
ach pomóż mi muzo pustyni tak bym chciała śpiewać dla tych dziewcząt z ich cierniowymi włosami które się czołgały ku śmierci z broczącymi krwią kolanami – na słońcu i do tej pory piją pokrytymi pyłem ustami żółtą ciemność piasku
tra-ta-tatam tra-ta-tatam ach Anusz jakże to na ślub bez panny młodej ach Gikor gorąco jakże to miraże szalone nie zostawiają złudzeń twoim oczom nieudolne słońce na pustyni i tylko miraże pyłu rozsypane włosy biegnących dziewic co straciły rozum i niczym ryby Chrystusa bez końca mnożące się jatagany w żółtym zwierciadle równiny
ciernie pamiętają – możesz pytać może ci przypomną coś jeśli posłuchasz po prostu trudno zatrzymać uwagę i nie wiadomo jak przyłożyć do nich ucho więc kto ma to powiedzieć jeśli nie ja ja – ostatnia nadzieja i ostatni świadek ostatnia poetka pustyni
jestem dziewicą – nałożnicą – niewolnicą pustyni stręczycielki szczęśliwe te są których kolan nie rozwierała groza jataganu jestem ostatnią narzeczoną Deir-Zoru jedyną przewodniczką zaświatów wiatr wieje i bez końca przewraca wszystko i stawia na głowie i to właśnie ja przechylam szalę półtora miliona w świecie podziemi zjawa w śnieżnobiałym fraku w waszych sennych koszmarach mój kij porusza się pod piaskiem Bóg patrzy i nie widzi (zgrzybiały starzec z zaćmą) ten kto mówi o piekle może również przeklinać Boga
słuchajcie jestem ostatnim świadkiem ostatnim wzrokiem pustyni widziałam suchość piasku w bladych oczach sułtana i w siatce naczyń jego przekrwionych oczu
słuchajcie mnie uważnie ponieważ jestem dziewicą z eposu wszechwieczną to mój upadek jest upadkiem kobiecych genów genów wschodu i zachodu moja klęska jest klęską niewinności mój koniec jest końcem wszechświata wszystkich pierwiastków pod słońcem jestem duchem zbiorczym wszystkich dziewic – w głębi piasków zamiast nasienia ukochanego moje lędźwie sto lat zbierały pył jestem nałożnicą bezpłodnej pustyni w moich biodrach tkwią osty i ziemia moje uda tylko ciernie zbierały sto lat są dwa rodzaje cierni na pustyni jeden kąsa nogi drugi twoją pamięć i – resztę
jestem ostatnim stróżem pustyni czas się kończy pod moimi powiekami jestem zegarem piaskowym z cienką talią czas jest tutaj inny przesypuje się żółto jak piasek w połyskliwych gardłach lejków ukrywając kościane strzały na godzinie śmierci – tej wiecznej
jestem ostatnią narzeczoną Deir-Zor i ostatnim znawcą pustyni potrafiącym znaleźć z zamkniętymi oczami drogę do piekła w piaskach a więc kto inny jeśli nie ja opowiedziałby tę historię lepiej a jeśli cię nie wzrusza unicestwienie ponad miliona ludzi – w tym piasku to kim – jakim człowiekiem jesteś jakim człowiekiem jesteś tak naprawdę
jednak posłuchaj mojej opowieści jesteś moją nadzieją ten świat jest drętwy a Bóg stary (i ktoś kto mówi do nas z piekła może przeklinać nawet Boga) słyszysz przychodzi z wyciem wiatr powraca na miejsce zbrodni znowu rujnować to co żywe słyszycie – tak to ja krzyczę mam skołtunione kędziory z cierniami zbite jak filc to ja jestem dziewicą która była o włos od śmierci w waszych sennych koszmarach
posłuchaj – słyszysz – ja już kończę podsumuję to stulecie w paru słowach Są dwa rodzaje wiatru na pustyni jeden z północy co porusza kości w piasku drugi z południa co porusza piasek w kościach –
PS pomóż mi muzo czy nie widzisz nie stają się piosenkami w kurzawie piasków zdławione krzyki bez końca nie stają się mitem niezliczone kościane meduzy w piasku
*) Pustynia w Syrii na prawym brzegu Eufratu. Dziesiątki tysięcy Ormian zostało deportowanych z zachodniej Armenii decyzją władz tureckich i eksterminowanych w następstwie nieludzkich prześladowań, upału, pragnienia i głodu.
Překlad Naira Makhchanyan |
|
ԼԻԲՐԵՏՈ ԱՆԱՊԱՏԻ ՀԱՄԱՐ
Ողջույն քույրեր իմ անապատի անապատի հարսներ բարեողջո՜ւյն մի էգ պոետ շերեփով խառնում է Դեր Զորի հնոցը դժոխային ու հառնում են լուսավոր ձեր դեմքերը անթափանց ծխի միջից հաջորդաբար
օգնիր ինձ մուսա անապատի առանց քեզ չեմ կարող հանգավորել ոսկրերի շխշխկոցը անհամաչափ մինչև իսկ քամու սվսվոցը՝ ընդունակ երգանալու - մեկ ուրիշ տեղ լսի՛ր կարևոր է պատմությունն իմ թաղված լռության մեջ Աստծուց էլ մեծ այստեղ՝ ավազի մեջ վատնված ինչպես արծվի սերմը - քարի վրա սպասում է իր ծաղկունքի ժամին սերմը ամենայն կատարյալի
կարո՞ղ ես լսել պատմությունն իմ դո՛ւ - անհոգ հենված սիրելիիդ առանց հաշվելու հանգերը կրկնվող տողերիս՝ հետ ու առաջ քամին է ուսուցիչն իմ ու ցավը երկուսն էլ հակված կրկնվելու լսի՛ր ... պարտավոր ես քանզի ես եմ Դեր Զորի վերջին հարսը քողս՝ ավազե փոշեմրրիկ վազում եմ քաշելով անապատը հավելումի նման հարսնաշորիս
այդ ես եմ մազապուրծ փախչողը կարկափող ծնկներով ավազներում կույսը՝ ընդհատված յաթաղանով արնոտ հարսնաքողով ուրվականը ձեր երազների մղձավանջում
թող ոչ մի կույս անապատում չհարսնանա - բացի ինձնից
ես եմ Դեր Զորի վերջին հարսը կույսը՝ ընդհատված յաթաղանով շատախոս ծնոտներով անասելի ծնկներով խրվածը ավազի մեջ բայց ես այդպիսին չէի միշտ. ջրահարս էի ես առաջ նախշուն պոչով ծովից ծով ձգվող Հայաստանում ընդհուպ մինչև լուսաբացը չարաբաստիկ երբ թափեցի թեփուկներս ու հայտնվեցի բոցակեզ դժոխքում անապատի անթափանց գուլպաներով գաղթականի
ես կույսն եմ ... հարճն եմ ու ծառան կավատ անապատի՝ կնավաճառ ուրվականը նրանց ու պոետը ում մարմինը չլողաց ջրի վրա չօծվեց արևով և կամ ծաղկահոտ մյուռոնով առատորեն հիրավի՛ երանի հարսներին դեռատի աղջիկներին ջրաշուշան որ սինխրոն ինչպես պարուհիներ ձեռք-ձեռքի ցատկեցին Եփրատի մեջ խառնելով փեշերի ծաղիկները փայլուն փրփուրին ծիծաղաշատ նրանց – որ բնազդով օրորեցին վարդոտ սրունքները արևի տակ լցնելով ստինքները առատորեն կաթնագույն լույսով ցայգալույսի որ լողացին ու հետո՛ միայն անշարժացան անթափանց աչքերով - ինչպես նկար- լուծված գույներով ջրաներկի
օգնիր ինձ մուսա անապատի ես ուզում եմ երգել նրանց համար փշոտած վարսերով նրանց ովքեր սողացի՛ն մինչև մահը արնած ծնկներով- արևի տակ ու փոշոտ շուրթերով դեռ ըմպում են դեղին խավարը ավազների
տարանինա տարանինա երանի Անուշին - վո՜ւշ վո՜ւշ հարսանիքի համար առանց հարսի երանի Գիքորին ջերմող տեսիլքի համար զառանցողի - ցնորքներ չի բերում աչքերին անտաղանդ արևը անապատի սոսկ փոշոտ միրաժներ հերարձակ վազող կույսերի խելակորույս և ինչպես Քրիստոսի ձկները անվերջ բազմապատկվող յաթաղաններ դեղին հայելու մեջ տափաստանի
փշերը հիշում են – հարցրու կարող են և հուշել եթե լսես պարզապես դժվար է ուշք դնել ականջով հենվելը նրանց վրա դե ուրեմն ո՞վ պատմի եթե ոչ ես ես՝ վերջին հույսը վերջին վկան վերջին պոետը անապատի ես կույսն եմ .... հարճն եմ ու ծառան կավատ անապատի- կնավաճառ երանի նրանց ում ծնկները չեն բացվել ահից յաթաղանի ես եմ Դեր Զորի վերջին հարսը միակ խմբավարը անդրաշխարհի քամիները փչում են ու անվերջ շրջում ամեն ինչ գլխի վրա ե՛ս եմ գլխիվայրը չափ տվողը մեկուկես միլիոնին անդրաշխարհում ճերմակ ֆրակով ուրվականը ձեր երազների մղձավանջում փայտիկս շարժվում է ավազի տակ Աստված նայում է ու չի տեսնում (զառամյալ ծերը կատարակտով) նա ով խոսում է դժոխքից կարող է հայհոյել նաև Աստծուն
լսե՛ք - ես վերջին վկան եմ վերջին հայացքը անապատի ես տեսել եմ ծարավը ավազի սուլթանի հևացող աչքերի մեջ և տատասկը նրա երակների
ուշադիր լսեք ինձ- քանզի ես էպոսի կույսն եմ հավերժական իմ անկումը անկումն է կնոջ գենի արևելքի գենի և արևմուտքի պարտությունն իմ - պարտությունն է անմեղության իմ վերջը վերջն է տիեզերքի բոլո՛ր սկիզբների երկնքի տակ ես ուրվականն եմ հավաքական բոլոր կույսերի - ավազի տակ ազդրերս փոշի են հավաքել հարյուր տարի սերմի փոխարեն սիրեցյալի ես հարճն եմ անպտուղ անապատի կոնքերիս մեջ տատասկ ու հող փեշերս սոսկ փուշ են հավաքել հարյուր տարի երկու տեսակ փուշ կա անապատում մեկը կծում է ոտքերդ մյուսը՝ հիշողությունդ ու .... մնացածը
ես վերջին ժամապահն եմ անապատի ժամանակն ավարտվում է կոպերիս տակ ես ավազի ժամացույցն եմ բարակ մեջքով ժամանակն ուրիշ է այստեղ այն սորում է դեղին ինչպես ավազ փայլեցրած ձագարներով կոկորդների պահելով ոսկրե սլաքները մահվան ժամի վրա – հավերժորեն
ես վերջին հարսն եմ Դեր Զորի վերջին գիտակը անապատի ի զորու գտնել փակ աչքերով դժոխքի ճանապարհը՝ ավազներում ուրեմն ուրիշ ո՞վ եթե ոչ ես կպատմեր պատմությունն այս ավելի լավ ու եթե քեզ չի հուզում չքանալը մեկուկես միլիոնի – ավազի տակ ապա... դու ... դու ի՞նչ տեսակ մարդ ես ի՞նչ տեսակ մարդ ես դու իրականում
դե լսի՛ր պատմությունս հույսս դու ես աշխարհը թմրած է - Աստված՝ ծեր (նա ով խոսում է դժոխքից կարող է հայհոյել նաև Աստծուն) լսո՞ւմ ես ... գալիս է ոռնալով քամին վերադառնում է հանցանքի վայր խառնելու ողջը կրկին անգամ լսո՞ւմ եք - այդ ես եմ ճչացողը փշոտ գանգուրներով քեչակոլոլ այդ ես եմ մազապուրծ փախչող կույսը ձեր երազների մղձավանջում
լսի՛ր- լսո՞ւմ ես - ավարտում եմ ամփոփում եմ դարը քառյակի մեջ ...երկու տեսակ քամի կա անապատում մեկը փչում է հյուսիսից ու շարժում ոսկրերը ավազի մեջ մյուսը փչում է հարավից ու շարժում ավազը – ոսկրերի մեջ....
հ.գ. օգնիր ինձ մուսա չե՞ս տեսնում երգեր չեն դառնում փոշիներում խեղդված ճիչերը անվերջորեն առասպել չի դառնում անչափելի ոսկրերի մեդուզան ավազի մեջ
|
|
Sona Van (1952) Սոնա Վան Sona Van (Sona Ter-Hovhannisyan) to znana ormiańsko-amerykańska poetka, eseistka i wydawca. Jest autorką 7 tomików poetyckich, które zostały przetłumaczone i opublikowane w 20 różnych językach na całym świecie. Rosyjskie tłumaczenia jej utworów były publikowane w wielu prestiżowych pismach literackich w Rosji, m.in. „Orion”, „Drużba narodow”, „Literaturnaja Gazeta”, „Nowy Mir” itp. Jej najnowszy zbiór wierszy, „Libretto dla pustynię” , była prezentowana na międzynarodowych festiwalach poetyckich w Chinach i Kenii. Za swoją poezję otrzymała wiele medali krajowych i międzynarodowych. |
|
Translations from Armenian Թարգմանություններ Հայերենից
|
|
Poetic Translations Into And From Armenian Բանաստեղծական Թարգմանություններ Հայերեն և Հայերենից |
