|
Էդգար Ալան Պո (1809-1849) Edgar Alan Poe Ամերիկացի գրող, պոետ, Էսսեիստ, գրական քննադատ և խմբագիր, ամերիկյան ռոմանտիզմի ներկայացուցիչ, Ժամանակակից դետեկտիվի ձևի և հոգեբանական արձակի ժանրի ստեղծողը: |
|
Translations from English Թարգմանություններ Անգլերենից
|
|
Poetic Translations Into And From Armenian Բանաստեղծական Թարգմանություններ Հայերեն և Հայերենից |
|
ՍՈՆԵՏ՝ ԳԻՏՈՒԹՅԱՆԸ Օ, գիտություն, ժամանակի բուն որդի, Որ շտկում ես ամեն բան քո աչքերով, Ինչո՞ւ ես դու կտտում սիրտը պոետի, Դու – մի անգղ՝ բութ իսկության թեւերով։ Ինչպե՞ս պիտի նա քեզ սիրի կամ հարգի, Երբ չես թողնում դեգերանքի մեջ արձակ Գանձեր փնտրի նա անհունում երկնքի՝ Սավառնելով իր թեւերով համարձակ։ Դու՞ չես կառքից Դիանային բերել ցած, Համադրյադին դու՞ չես քշել անտառից, Որ բախտավոր մի աստղի տակ փնտրի ծածկ: Դու չե՞ս պոկել Նայադին իր ջրերից, Էլֆին՝ խոտից, իսկ ինձ՝ ամռան իմ փափագ Երազներից՝ արմավենու շուքի տակ։
Թարգմանությունը Մուշեղ Բադալյանի
Երազի մեջ երազ Թույլ տուր ճակատդ համբուրեմ: Բաժանման այս պահին դժխեմ Պիտի ես քեզ խոստովանեմ – Սխալ չէիր դու անկասկած՝ Երազ էին օրերս անցած: Բայց, երբ հույսն է մարում վերջին, Գիշեր լինի, թե օր մի ջինջ, Երազի մեջ, թե արթմնի, Միթե՞ դա ցավը մեղմ կանի: Ողջն՝ ակներեւ, թե մտածին Երազի մեջ երազ է սին:
Կանգնած եմ ես ժեռ քարափին, Փոթորկահույզ ծովի ափին՝ Ձեռքիս ափում սեղմած ամուր Մանրահատիկ ոսկի մի բուռ – Այնքա՜ն քիչ են, հետն էլ՝ սորուն, Սորում են ցած, կորչում ծովում, Մինչ ես լալիս եմ ու ցավում: Օ՜, Տեր Աստված, ինչպե՞ս անեմ, Ինչպե՞ս սրանց ձեռքում պահեմ: Գեթ մի հատիկ ինձ չի՞ տրված Փրկել ծովից այս փոթորկված: Միթե՞ մեր ողջ կյանքը իրոք Երազի մեջ երազ է լոկ:
Թարգմանությունը Մուշեղ Բադալյանի
ԱԳՌԱՎԸ Կեսգիշեր էր, հողմ էր ու մեգ, խորհում էի թու՜յլ, հոգնաբեկ, Գրերն էի հակված կարդում մի հին, մեռած գիտության, Նիրհում էի երբ գլխահակ, հանկարծ լսվեց թեթև մի զարկ, Կարծես մեկը իմ դուռը փակ թակում էր մեղմ, դուռն իմ տան:- «Անցվոր է մի,- թոթովեցի,- որ թակում է դուռն իմ տան: Միայն այս, էլ ո՛չ մի բան»:
Ա՜հ, հիշում եմ ես այնքան պարզ, դեկտեմբերն էր տխուր և պաղ, Ածուխների լույսը մարող գծում էր շուք- ուրվական: Տենչում էի այգն անձկորեն, զուր սփոփանք փնտրում նորեն Գրքերի մեջ, որ Լենորի կորստյան վիշտը չզգամ, Լույս աղջկա, որին Լենոր կոչեցին լույս ոգիքն այն, Աստ` անանուն հավիտյան:
Վարագույրներն իմ ծիրանի խշշոցով թույլ, անորսալի, Դողով տխուր ահ բերեցին անմեկին ու անսահման, Եվ, որ զսպեմ զարկը սրտիս, ոտքի ելա, հետո կրկին` «Մի ուշացած հյուր է,- ասի,- որ թակում է դուռն իմ տան: Անցվոր է մի, մուտք է հայցում և թակում է դուռն իմ տան: Ա՛յս է, ուրիշ ո՛չ մի բան»:
Իսկույն հոգիս լցվեց ուժով, չտատանվեց ահից խուժող. «Պարո՛ն,- ասի,- կամ թե Տիկի՛ն, ներեցեք ինձ Դուք, սակայն Նիրհում էի հոգնաբեկ ես, և թակեցիք կամաց այնպես, Թակեցիք մեղմ, թեթև ու հեզ, թույլ բախեցիք դուռն իմ տան, Որ թվաց լոկ, թե լսեցի»,- լայն բացեցի դուռն իմ տան,- Մութ-խավա՜ր, էլ ոչ մի բան:
Լավ զննեցի խավարն անկայծ` սրտիս մեջ լի վախ ու կասկած Եվ երազներ` դեռ անծանոթ մարդ էակին բանական, Բայց լռությունն էր անվրդով, ոչ մի շշուկ օդում ցրտող, Միայն «Լենո՞՜ր» բեկված սրտով շշնջացի` այդ միայն «Լենո՜՜ր»,- կրկնեց արձագանքը մթության մեջ` այդ միայն Եվ էլ ուրիշ ոչ մի բան:
Ետ շրջվելով շեմքից արագ, ներսս` ամբողջ հոգիս կրակ, Շուտով նորից զարկ լսեցի` նախկինից էլ բարձրաձայն: «Ինչ- որ բան է, անշուշտ, գիտեմ` լուսամուտիս ճաղերի դեմ,- Ասացի ես,- թող մի տեսնեմ` և կբացեմ գաղտնիքն այն: Թող խաղաղվի սիրտս մի պահ... Այսպես մթնով, ուշ այսքան` Քամին է, էլ ոչ մի բան»:
Բա՜ց արեցի փեղկերն այնժամ... և աղմուկով մի տարաժամ Ներս խուժեց տուն մի սև Ագռավ` սուրբ օրերի հին վկան*... Չխոնարհվեց, չասաց բարև չար թռչունը այդ անարև, Տիրոջ տեսքով եկավ թառեց հենց վերևում իմ դռան, Հենց Պալլասի կիսարձանին, թառեց վերևն իմ դռան, Թառեց, ուրիշ ոչ մի բան:
Եբենոսյա թռչնի տեսքից ժպիտ փայլեց տխուր դեմքիս. Այնքան խիստ էր տեսքը նրա, այնքան լուրջ էր ու խոլոր: «Դու ասպետի կատար չունես, սակայն անվախ մի թռչուն ես, Դու, հնամյա, որ թռչում ես մութ-խավարի երկրից խոր, Պլուտոնյան այն ափերին անունդ ի՞նչ է, սևավո՛ր»: Ագռավն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ**:
Ես ապշեցի... տխեղծ հավքն այս արտաբերեց իր խոսքը պարզ, Թեև իմաստ չկար կարծես, սակայն լսվա՞ծ է մի օր Մահկանացու մեկի կողմից, որ ուշ ձմռան ցուրտ ու հողմին Իր սենյակը նա ներս թողնի հավք կամ գազան անսովոր, Եվ սա` ճերմակ կիսարձանին թառի այսպես մութ, խոժոռ, Եվ անունն իր` ՆԵ՛ՎԸՐՄՈՐ:
Բայց Ագռավը անշարժ, վստահ, կիսարձանին մենակ նստած` Կռկռում էր բառն այդ միակ և այդ բառով կարծես խոր Իր հոգին էր ամբողջ բացում, էլ ո՛չ մի ձայն, ո՛չ մի ցնցում, Քրթմնջացի մինչ ես` «Անցան ընկերները իմ բոլոր: Լույսը բացվի` սա՛ էլ կերթա, ինչպես հույսերն իմ բոլոր»: Թռչունն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
Այդ խորիմաստ բառով խզված լռությունից ցնցված, հուզված` «Անտարակույս սա՛ է,- ասի,- ձիրքն ու շնորհքն իր բոլոր: Ժառանգել է այս մի բառը մի տիրոջից, որին դառը Ճակատագիրն այնքա՜ն սառը հալածել է, մինչ մոլոր, Մելամաղձոտ սգերգ դարձած` երգերն հույսի մեղմօրոր Հեծեծել են` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ»:
Բայց Ագռավը միտքս ցրեց, տխուր դեմքիս ժպիտ բերեց: Դռների մոտ, կիսանդրու դեմ քաշեցի մի փափկաթոռ Ու, թավիշին ընկողմանած, միտք եմ անում` այս մթամած, Դաժան թռչնին աչքս գամած, թե ուրուն այս ահավոր, Հին օրերի վկան մռայլ ի՞նչ է ուզում ասել չոր Իր կռինչով` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
Խորհում էի անխոս ու լուռ, բառն այս մեկնել փորձում իզուր, Իսկ Սև Հավքի աչքերը հուր այրում էին սի՛րտս անզոր: Փորձում էի անհույս, անկամ կռահումներ անել տարտամ` Հեգ գլուխս հենած փարթամ բարձերին` լուռ ու անդորր: Լամպի լույսն էր շողում չարկամ` այդ բարձերին, ուր Լենորն, Ա՜հ, չի թիկնի, ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
Հետո օդը ծանր թվաց, անտես բուրվառ մի երերաց,- Եվ խնկարկող սերովբեներ... լսվում էր քայլքն իրենց նոր: «Թշվա՛ռ,- այսպես ճչացի ես,- խմի՛ր, հանգիստ դու կգտնես, Քո Աստվածն է ուղարկել քեզ այս նիպենթեն*** լուսավոր, Խմի՛ր, վշտերդ մոռացի՛ր, մի՛ հիշիր մահ ու Լենոր»: Ագռավն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
«Դու՛, դժոխքի ոգի՛ քարե, հա՛վք հողածին կամ մարգարե՛, Կամ փորձիչն է քեզ ուղարկել, կամ էլ հողմը հեռավոր Նետել է քեզ հողն այս լքված, սև անապատն հուսալքված, Բույնն այս ահի` լույսից զրկված: Աղերսու՜մ եմ, թևավո՜ր, Ասա ինձ` կա՞ Գաղաադում**** վշտիս դարման, թևավո՜ր...»: Ագռավն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
«Դու՛, դժոխքի ոգի՛ քարե, հա՛վք հողածին կամ մարգարե՛, Հանու՜ն երկնի ու Բարձրյալի կանխախոսի՛ր, թևավո՜ր, Արդյոք այնտեղ` լույս դրախտում կգրկե՞մ ես նորից արթուն Այն աղջկան նու՜րբ ու թարթուն, որի անունն է Լենոր, Հոգին պայծառ՝ սու՜րբ աղջկա, որի անունն է Լենոր»: Ագռավն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
«Վե՜րջ,- գոռացի՝ ցատկելով վեր,- վերջին բա՛ռըդ թող լինի, նե՛ռ, Հրաժեշտ տուր,գիրկը գնա հողմի՝ դժոխքն ահավոր: Ո՛չ մի փետուր մի՛ թողնիր ինձ՝ կեղծ հոգուդ սև նշանը պիղծ, Անվրդով ու մենակ թող ինձ, լքի՛ր արձանն այդ, ցնո՜րք: Հանի՜ր կտուցդ իմ սրտից, չքվի՛ր, ցնդի՛ր, սևավո՜ր»: Ագռավն ասաց` ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
Եվ այն օրից նստած է դեռ սև ու անշարժ Ագռավը նեռ Դռան վերև, այն սպիտակ կիսարձանին, ամեն օր Դևի նման շուրջն է հայում, անրջանքով կարծես նայում, Լամպից ընկած շուքն իր փայում գետնատարած ու խոժոռ, Եվ իմ հոգին իր սև շուքին գամված է միշտ, գիշեր-զօր, Եվ չի ելնի, ՆԵ՜ՎԸՐՄՈՐ:
Թարգմանությունը Խորեն Գասպարյանի |
|
SONNET—TO SIENCE Science! true daughter of Old Time thou art! Who alterest all things with thy peering eyes. Why preyest thou thus upon the poet’s heart, Vulture, whose wings are dull realities? How should he love thee? or how deem thee wise, Who wouldst not leave him in his wandering To seek for treasure in the jewelled skies, Albeit he soared with an undaunted wing? Hast thou not dragged Diana from her car, And driven the Hamadryad from the wood To seek a shelter in some happier star? Hast thou not torn the Naiad from her flood, The Elfin from the green grass, and from me The summer dream beneath the tamarind tree?
Translated into Armenian by Moushegh Badalian
A Dream Within a Dream Take this kiss upon the brow! And, in parting from you now, Thus much let me avow — You are not wrong, who deem That my days have been a dream; Yet if hope has flown away In a night, or in a day, In a vision, or in none, Is it therefore the less gone? All that we see or seem Is but a dream within a dream.
I stand amid the roar Of a surf-tormented shore, And I hold within my hand Grains of the golden sand — How few! yet how they creep Through my fingers to the deep, While I weep — while I weep! O God! Can I not grasp Them with a tighter clasp? O God! can I not save One from the pitiless wave? Is all that we see or seem But a dream within a dream?
Translated into Armenian by Moushegh Badalian
THE RAVEN Once upon a midnight dreary, while I pondered, weak and weary, Over many a quaint and curious volume of forgotten lore— While I nodded, nearly napping, suddenly there came a tapping, As of some one gently rapping, rapping at my chamber door. “’Tis some visitor,” I muttered, “tapping at my chamber door— Only this and nothing more.”
Ah, distinctly I remember it was in the bleak December; And each separate dying ember wrought its ghost upon the floor. Eagerly I wished the morrow;—vainly I had sought to borrow From my books surcease of sorrow—sorrow for the lost Lenore— For the rare and radiant maiden whom the angels name Lenore— Nameless here for evermore.
And the silken, sad, uncertain rustling of each purple curtain Thrilled me—filled me with fantastic terrors never felt before; So that now, to still the beating of my heart, I stood repeating “’Tis some visitor entreating entrance at my chamber door— Some late visitor entreating entrance at my chamber door;— This it is and nothing more.”
Presently my soul grew stronger; hesitating then no longer, “Sir,” said I, “or Madam, truly your forgiveness I implore; But the fact is I was napping, and so gently you came rapping, And so faintly you came tapping, tapping at my chamber door, That I scarce was sure I heard you”—here I opened wide the door;— Darkness there and nothing more.
Deep into that darkness peering, long I stood there wondering, fearing, Doubting, dreaming dreams no mortal ever dared to dream before; But the silence was unbroken, and the stillness gave no token, And the only word there spoken was the whispered word, “Lenore?” This I whispered, and an echo murmured back the word, “Lenore!”— Merely this and nothing more.
Back into the chamber turning, all my soul within me burning, Soon again I heard a tapping somewhat louder than before. “Surely,” said I, “surely that is something at my window lattice; Let me see, then, what thereat is, and this mystery explore— Let my heart be still a moment and this mystery explore;— ’Tis the wind and nothing more!”
Open here I flung the shutter, when, with many a flirt and flutter, In there stepped a stately Raven of the saintly days of yore; Not the least obeisance made he; not a minute stopped or stayed he; But, with mien of lord or lady, perched above my chamber door— Perched upon a bust of Pallas just above my chamber door— Perched, and sat, and nothing more.
Then this ebony bird beguiling my sad fancy into smiling, By the grave and stern decorum of the countenance it wore, “Though thy crest be shorn and shaven, thou,” I said, “art sure no craven, Ghastly grim and ancient Raven wandering from the Nightly shore— Tell me what thy lordly name is on the Night’s Plutonian shore!” Quoth the Raven “Nevermore.”
Much I marvelled this ungainly fowl to hear discourse so plainly, Though its answer little meaning—little relevancy bore; For we cannot help agreeing that no living human being Ever yet was blessed with seeing bird above his chamber door— Bird or beast upon the sculptured bust above his chamber door, With such name as “Nevermore.”
But the Raven, sitting lonely on the placid bust, spoke only That one word, as if his soul in that one word he did outpour. Nothing farther then he uttered—not a feather then he fluttered— Till I scarcely more than muttered “Other friends have flown before— On the morrow he will leave me, as my Hopes have flown before.” Then the bird said “Nevermore.”
Startled at the stillness broken by reply so aptly spoken, “Doubtless,” said I, “what it utters is its only stock and store Caught from some unhappy master whom unmerciful Disaster Followed fast and followed faster till his songs one burden bore— Till the dirges of his Hope that melancholy burden bore Of ‘Never—nevermore’.”
But the Raven still beguiling all my fancy into smiling, Straight I wheeled a cushioned seat in front of bird, and bust and door; Then, upon the velvet sinking, I betook myself to linking Fancy unto fancy, thinking what this ominous bird of yore— What this grim, ungainly, ghastly, gaunt, and ominous bird of yore Meant in croaking “Nevermore.”
This I sat engaged in guessing, but no syllable expressing To the fowl whose fiery eyes now burned into my bosom’s core; This and more I sat divining, with my head at ease reclining On the cushion’s velvet lining that the lamp-light gloated o’er, But whose velvet-violet lining with the lamp-light gloating o’er, She shall press, ah, nevermore!
Then, methought, the air grew denser, perfumed from an unseen censer Swung by Seraphim whose foot-falls tinkled on the tufted floor. “Wretch,” I cried, “thy God hath lent thee—by these angels he hath sent thee Respite—respite and nepenthe from thy memories of Lenore; Quaff, oh quaff this kind nepenthe and forget this lost Lenore!” Quoth the Raven “Nevermore.”
“Prophet!” said I, “thing of evil!—prophet still, if bird or devil!— Whether Tempter sent, or whether tempest tossed thee here ashore, Desolate yet all undaunted, on this desert land enchanted— On this home by Horror haunted—tell me truly, I implore— Is there—is there balm in Gilead?—tell me—tell me, I implore!” Quoth the Raven “Nevermore.”
“Prophet!” said I, “thing of evil!—prophet still, if bird or devil! By that Heaven that bends above us—by that God we both adore— Tell this soul with sorrow laden if, within the distant Aidenn, It shall clasp a sainted maiden whom the angels name Lenore— Clasp a rare and radiant maiden whom the angels name Lenore.” Quoth the Raven “Nevermore.”
“Be that word our sign of parting, bird or fiend!” I shrieked, upstarting— “Get thee back into the tempest and the Night’s Plutonian shore! Leave no black plume as a token of that lie thy soul hath spoken! Leave my loneliness unbroken!—quit the bust above my door! Take thy beak from out my heart, and take thy form from off my door!” Quoth the Raven “Nevermore.”
And the Raven, never flitting, still is sitting, still is sitting On the pallid bust of Pallas just above my chamber door; And his eyes have all the seeming of a demon’s that is dreaming, And the lamp-light o’er him streaming throws his shadow on the floor; And my soul from out that shadow that lies floating on the floor Shall be lifted—nevermore!
Translated into Armenian by Khoren Gasparian |
